قبل از شروع مبحث خانکشی باتن رایفلینگ Button Rifling، اجازه دهید تا توضیحی در خصوص موضوعی که از بحث کات رایفلینگ جا مانده بدهیم. در قسمت قبل، پروسه ی کات رایفلینگ را توضیح دادیم، اما روش مدرن و سریع تر انجام آنرا ذکر نکردیم. این روش توسط ابزاری به نام رایفلینگ بروچ (rifling broach) انجام می گردد. “بروچ” در واقع کاتری است که برای هر خان، دارای تیغه ای مجزا بوده و می تواند بصورت همزمان، فرآیند برش برای تمام خانها را انجام دهد.

ابزاری که در تصویر می بینید، به اصطلاح gang broach نامیده می شود که برای هر خان، دارای چندین تیغه ی متوالی در هر ردیف است. به این ترتیب که عمق برش توسط هر تیغه، بصورت تدریجی در هر ردیف افزایش می یابد. بنابراین می تواند کل پروسه ی خانکشی را تنها با یکبار عبور از داخل لوله، به اتمام برساند.

بروچ رایفلینگ، شیوه ای به نسبت ارزانتر برای کات رایفلینگ محسوب می شود، اما ساخت خود این ابزار، زمان بر بوده و هر چند مدت یکبار نیز نیازمند تیز کردن تیغه ها می باشد. در کارگاه های کوچکتر، همچنان برای کات رایفلینگ لوله های کالیبر های مختلف، تنها از یک تیغه برای هر خان استفاده می گردد و خان ها، بصورت مجزا ایجاد می شوند.

خانکشی باتن رایفلینگ (button rifling) ، سریعتر و ارزانتر

باتن رایفلینگ، دیگر شیوه ی خانکشی لوله است که امروزه، رایج ترین شیوه ی مورد استفاده به حساب می آید. در باتن رایفلینگ، شیارهای خان ها، توسط برش با تیغه ی کاتر ایجاد نمی شوند، بلکه در این روش، ابزاری بسیار سخت از جنس کارباید (carbide)، اثر خود را بر روی سطح داخلی لوله حک می کند که به این ابزار باتن button می گویند.

فرآیند ایجاد خانکشی

در این فرآیند، باتن وارد لوله می شود و با فشار یک سر هیدرولیکی، با به جلو راندن (روش رایجتر) و یا به عقب کشیدن، در داخل لوله به حرکت در می آید و شکل خود را در سطح لوله حک می کند. برای دستیابی به نرخ مورد نظر چرخش خان ها (توئیست ریت)، سر هیدرولیکی که باتن را با فشار در سطح لوله به حرکت در می آورد، همزمان با حرکت، آنرا با نرخی که از پیش تعیین شده (معادل نرخ توئیست مد نظر) به چرخش در می آورد. در واقع می توان گفت که در این شیوه، “باتن” همزمان با حرکت در سطح لوله، شکل خود را بجای برش دادن فلز، با فشار بر روی سطح فولاد حک می کند.

باتن نیز همانند کاتر های مورد استفاده در شیوه ی کات رایفلینگ، دچار فرسودگی می شود، اما به دلیل نحوه ی کار، شکل و ساختار آنها، روند فرسایش در آن خیلی کندتر می باشد. همچنین سطح خانکشی شده توسط باتن رایفلینگ بسیار صاف و صیقلی می باشد. امروزه بسیاری از تولید کنندگان لوله های سفارشی، همانند کمپانی های تولید انبوه، از این شیوه جهت خانکشی لوله های ساخت خود، بهره می برند.

تنش در سطح فلز

بر خلاف شیوه ی کات رایفلینگ، باتن رایفلینگ موجب ایجاد تنش در سطح لوله می گردد که می بایست توسط فرآیند “تنش زدایی” برطرف گردد، در غیر اینصورت با افزایش دمای لوله در اثر شلیک، تغییر نقاط اصابت ایجاد خواهد شد. همانگونه که در برخی لوله های ارزان قیمت با افزایش دمای لوله، می توان به وضوح، بازتر شدن جمع تیر و نقاط اصابت را مشاهده کرد.

یک لوله ی خانکشی شده با باتن رایفلینگ که به درستی فرآیند تنش زدایی روی آن انجام شده باشد، می تواند جمع تیری به خوبی یک لوله ی کات رایفل شده به تیرانداز بدهد.

مدت زمان ساخت و هزینه ی کمتر

در حالی که خانکشی یک لوله با کات رایفلینگ، توسط ماشین آلات مدرن، ممکن است چیزی حدود یک ساعت به طول انجامد، خانکشی با باتن رایفلینگ را می توان در عرض چند دقیقه انجام داد، البته فرآیند دریل، ریمینگ و تنش زدایی لوله پس از خانکشی، زمان خیلی بیشتری می طلبد. با این حال زمان و انرژی صرف شده جهت باتن رایفلینگ، خیلی کمتر از کات رایفلینگ خواهد بود. به همین دلیل قیمت یک لوله ی کات رایفل خوب از حول و حوش ۴۰۰ دلار شروع می شود، در حالی که قیمت یک لوله ی باتن رایفل خوب ممکن است از ۲۰۰ دلار شروع شود.

عمر طولانی تر در خانکشی باتن رایفلینگ

از آنجایی که فشرده شدن سطح داخل لوله، موجب سخت تر شدن و استحکام بیشتر فولاد می گردد، عمر لوله های باتن رایفل، بیشتر از لوله های کات رایفل خواهد بود. بعلاوه، پروسه هایی همچون سخت کاری فوق سرد cryogenic treatment یا کروم لاین کردن سطح لوله، می تواند بر مقاومت لوله در برابر فرسایش بیفزاید که همه ی اینها، در صورت تنش زدایی درست، می توانند نقطه ی قوت بزرگی به لحاظ فروش این نوع لوله ها در نظر گرفته شود.

 در سلاح های بادی جای نگرانی در خصوص گازهای داغ حاصل از احتراق باروت نیست، اما در سلاح های گرم، این گازهای داغ عملا موجب تبخیر سطح فولاد در طولانی مدت می شوند! و لوله های باتن رایفل، مقاومت بیشتری در برابر این موضوع دارند.

اگرچه در لول های باتن رایفل، معمولا نیازی به انجام فرایند لپینگ (صاف و صیقلی کردن سطح خان ها پس از اتمام خانکشی) نیست، برخی تولیدکنندگان لوله های سفارشی همانند کمپانی لیلجا (Lilja) این فرآیند را پس از اتمام خانکشی انجام می دهند.

تا اینجا، دو شیوه از سه شیوه ی رایج خانکشی را بررسی کردیم، در قسمت بعد به بررسی شیوه ی چکش کاری سرد (cold hammer forging) خواهیم پرداخت که سریع ترین و در عین حال پر دردسر ترین آنها می باشد!

یادداشت مترجم در خصوص خانکشی باتن رایفلینگ

امروزه، شرکت های تولیدکننده تفنگ های بادی PCP اکثرا از لوله ی تولیدکنندگانی مانند لوتاروالتر و سی زد استفاده می نمایند. تغییر روند استفاده ی بیشتر از لوله های لوتاروالتر در صحبت هایی که با تولیدکنندگان PCP عنوان شده، امکان ایجاد سفارشی سازی بنابر درخواست سفارش دهنده اتوسط لوتار والتر است. به طوریکه امروزه لوتاروالتر به لطف استفاده از شیوه ی خانکشی باتن رایفلینگ در لوله ی تفنگ های بادی خود، در مدت زمان سریع و با هزینه های کمتری، لوله های درخواستی مشتریان خود را آماده می کند. یکی از این موارد، نرخ چرخش یا همان توییست ریت لوله است که در این شیوه ی خانکشی به نسبت سایر شیوه ها، قابل سفارشی سازی است.

ترجمه : دکتر امین کر 

ویرایش و آماده سازی : صادق قرنجیکی